woensdag 30 juli 2014

Armoede door bureaucratie

Het trieste verhaal van Anna-Titia Goutbeek

De overheid breekt zich het hoofd over armoede met steeds nieuwe nota's, wetten en debatten. Maar wat niet verandert: het beleid heeft alsmaar geen begrip voor wie krap zit. Dat komt opnieuw naar voren uit de schrijnende situatie van Anna-Titia Goutbeek uit Nijmegen. Het is alsof Franz Kafka, die het schrikbeeld van bureaucratie beschreef, zijn meerdere moet erkennen in de auteur van dit verhaal. Maar die auteur bestaat niet, het verhaal is echt.

De eerste vraag bij ieder interview in deze serie is: Welke drie vragen van de poll springen eruit voor u? Het antwoord van Goutbeek:
  • 2-Hoeveel hebt u in uw huishouden per dag vrij te besteden voor eten, kleding, sporten, hobby's, internet, reizen, medicijnen en het aflossen van (studie)schuld?
  • 3-Vindt u dat een dergelijke financiële positie u weerhoudt van een prettig leven?
  • 13-Maakt u zich zorgen over de gevolgen voor uw inkomen van de Wet werken naar vermogen?

 Armoede cumuleert

Vraag 2 is voor Goutbeek relevant omdat chronische ziekte leidt tot hogere kosten waardoor de tekorten zich ophopen en de armoede als het ware cumuleert. “Ten eerste heb je extra kosten voor bijvoorbeeld medicijnen, thuiszorg, douchehulp. Daarnaast wil de gemeente dat je voor boodschappen een bezorgdienst gebruikt, terwijl je uitkering is afgestemd op een goedkope supermarkt. Dan wordt er gezegd dat ik naar de voedselbank moet, maar dat kan voor maximaal drie jaar. Heel veel regelingen gelden maar tijdelijk, daar heb je dus niets aan als je chronisch ziek bent. Bovendien mag ik met mijn dieet het eten van de voedselbank helemaal niet hebben.”

“Waar het op neerkomt is dat de overheid roept dat je als gehandicapte zelfredzaam moet zijn, maar de faciliteiten die je daarvoor nodig hebt worden steeds verder wegbezuinigd. Wat vroeger werd vergoed heet nu ineens algemeen gebruikelijk, je moet dat tegenwoordig zelf aanschaffen. Je zit zo niet alleen financieel in een vicieuze cirkel, maar ook emotioneel. Het risico van armoede is dat je in een spiraal naar beneden draait en door de stress wordt ook je gezondheid er niet beter op.”

Zogenaamd mindfull

Verder is de uitbetaling van toelagen onregelmatig. “Onlangs kreeg ik ineens € 2000 uitgekeerd van de gemeente, ze lopen vaak maanden achter. Zo kun je nooit inschatten wat er binnenkomt, je moet voortdurend je saldo checken om te weten waaraan je geld kunt uitgeven. Mijn zoon van 18 wordt geacht een goedkope studentenverzekering te nemen, maar hij is ziek, net als ik. Hij komt dus helemaal niet in aanmerking voor die verzekering. En om mijn rolstoel te kunnen gebruiken heb ik een grotere woning nodig, dat vraagt dus meer huur en ook dat zit niet in de uitkering. We krijgen geen geld voor de aankoop en de energie van een wasdroger, we moeten de was ophangen. Maar er is niemand hier in huis die dat kan en de thuiszorg mag er geen tijd aan besteden.”

Goutbeek maakt zich zorgen over de gevolgen van de Wet werken naar vermogen. “Mijn twee kinderen zijn ook ziek en de kans is groot dat ze door een wetswijziging financieel in de knel komen. Ik ben bang dat zij fulltime moeten werken, wat ze door hun ziekte niet aankunnen. Misschien krijgt mijn oudste zoon niet de kans zijn gymnasium af te maken. Hij wordt binnenkort 18 en de overheid verwacht dat hij het huishouden hier gaat runnen, maar door zijn ziekte kan hij dat natuurlijk niet. Door deze eis heeft hij aanzienlijk minder mogelijkheden om aan de armoede te ontsnappen, zeker als hij zijn school niet kan afmaken. We kunnen hiervoor niet naar de rechter, omdat het hier gaat om officieel ‘beleid’, een politieke keuze.”

Talent benutten

Wie alleen parttime kan werken, vindt moeilijk een baan. “Maar een Wajonger die fulltime aan de slag moet, heeft misschien geen energie meer om tanden te poetsen en zichzelf goed aan te kleden. De overheid eist inspanningen om aan de uitkering te ontsnappen, ook bij een sollicitatie moet je een verzorgde indruk maken en goed gekleed zijn. Het UWV kijkt helaas niet naar de praktijk, maar alleen of je in principe kan werken. Het is in het belang van iedereen in de samenleving dat alle talent wordt benut, maar de regels maken dat onmogelijk.”

Ook schrijnend is de situatie van echtgenoot Kor. “Hij is met goede cijfers afgestudeerd en had twee maanden een uitkering voordat hij voor zichzelf begon. Hij heeft dat veertien jaar volgehouden en werkte keihard, uiteindelijk schreef hij voor toonaangevende bladen als NRC-Next. Maar hij moest dat combineren met allerlei zorgtaken en dat lukte op den duur niet meer, hij kreeg psychische klachten en moest stoppen met werken. Hij bleek geen recht te hebben op een uitkering omdat hij vanuit de uitkering eigen baas was geworden. Geen uitkering betekent ook: geen verzekering en geen steun bij terugkeer naar de arbeidsmarkt, zoals omscholing of faciliteiten op de werkplek.”

Verkeerde keuzes

“Hoe de overheid met ons omgaat is frustrerend en geeft veel stress. Tegelijk is het heel wonderlijk dat ze ons ‘krachtpatser’ noemen: dat kunnen we pas zijn als we niet meer worden tegengewerkt, gedemotiveerd en uitgeput. En terwijl vaak wordt gezegd dat mensen met schulden verkeerde keuzes hebben gemaakt in hun leven, denken wij dat onze situatie te wijten is aan verkeerde keuzes van de overheid. Dat blijkt ook uit een aantal rechterlijke uitspraken: we krijgen tot nu toe steeds gelijk. Het heeft meer dan tien jaar geduurd voordat de rechter het UWV dwong mij een uitkering te geven.”

Een positief punt in de financiële situatie van Goutbeek is dat ze door haar studie een netwerk heeft van kennissen met een bovengemiddeld inkomen. “Daarnaast heb ik een vrijgevige familie. Doordat iedereen bereid is mij persoonlijk te steunen, houd ik het vol, ook omdat het emotioneel heel belangrijk is om te weten dat er mensen achter je staan. Maar bij Interlokaal, de organisatie die namens de gemeente steun geeft bij armoede, zeiden ze dat ik mijn maandelijks tekort moet loslaten, want dat is zogenaamd mindfull. Ik zal niet zeggen dat het nooit werkt, maar je moet er toch niet aan denken dat je de brandweer belt omdat je huis in de fik staat en dat ze zeggen 'accepteert u het maar'.”

Respect verdienen

Een van de vaste vragen in deze interviewserie is 'Wat doet u zelf om armoede te bestrijden?' Ondanks haar beperkte vitaliteit kan Goutbeek voorbeelden noemen. Zo heeft ze bemiddeld om te zorgen dat een buurjongetje op voetbal kon, ook al was daar geen geld voor. “Later heeft Jeugdzorg ingegrepen, waardoor de zelfredzaamheid van het gezin verloren ging. Als ik weer eens een rechtszaak win, deel ik met anderen hoe dat lukt, zodat zij ook sterker in hun schoenen komen te staan tegenover de overheid. Buren die minder goed zijn in de Nederlandse taal help ik met het schrijven van brieven en ik vertel ze dat het niet hun eigen schuld is als ze weer een verwijtende brief krijgen van de overheid.”

Onzinnige maatregelen

De verhouding met de overheid is momenteel goed: “Ze proberen me niet meer het leven zuur te maken. Ik blijf proberen te begrijpen waarom zo lang gebeurde en waarom goedkope, simpele en effectieve oplossingen moeten wijken voor onzinnige maatregelen. Ik houd me beschikbaar om mee te denken met beleidsmakers om het systeem te verbeteren en te zorgen dat iedere burger respect krijgt. Want ook wie arm is heeft daar recht op. Ik weet dat door deze bezigheden mijn gezondheid niet verbetert, maar ik kan niet anders.”

Happy end

Daarmee krijgt het verhaal een happy end. De positieve boodschap is: vriendschap wint van bureaucratie. De familie Goutbeek staat volop in de samenleving en wint rechtszaken, Ze zijn verbitterd noch verpletterd, mede dankzij steun van vrienden en familie. De gruwelijke wurggreep van Kafka capituleert voor compassie.

Naschrift

Anna-Titia Goutbeek kwam vaak in de publiciteit, zie bijvoorbeeld Regelzucht van Frans Bromet bij NCRV Document. Heel behoedzaam ontdekken de ambtenaren dat zij fout zitten en niet de burger. Dat er een camera bij was heeft zonder meer geholpen, maar er komt ook hulp van anderen.

In september 2014 plaatste Goutbeek een bericht in de Facebookgroep Hoe kom je rond? over de verzekering voor chronisch zieken. Ook dit verhaal bevatte weer voorbeelden die even schrijnend als absurd zijn.
=
Met medewerking van Elise de Waal.

Klik op het logo hieronder om mee te doen aan de enquête:

Klik op het logo voor de enquête.Klik op het logo voor de enquête.
Iedereen kan meedoen aan het onderzoek naar armoedebeleving in Nederland. Klik hier en vul de enquête in.




2 opmerkingen:

  1. Er moet wat veranderen bij de overheden.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank voor je reactie, Heleen. Ik maak daaruit op dat jij ook verhalen hierover kent of eigen ervaringen hebt. Ligt voor jou het accent op meer compassie, zoals IJmert Muilwijk bepleitte in het eerste interview op dit blog (zie evt link bovenaan), of een betere organisatie? Misschien beide of iets anders?

      Verwijderen